(Phát biểu của GS.TSKH. Pham Hồng Giang, Chủ tịch Hội Đập lớn & Phát triển nguồn nước Việt Nam, tại Lễ khai mạc Hội nghị sáng 13/3/2018)
Trước hết, tôi xin cảm ơn Tập đoàn Aqua-Media và Bà Alison Bartle đã dành cho tôi được phát biểu trong lễ khai mạc Hội nghị ASIA 2018. Thay mặt VNCOLD, tôi xin chào mừng các vị đại biểu từ khắp nơi trên thế giới đến thành phố chan hòa ánh nắng này trên bờ biển xinh đẹp của miền Trung Việt Nam để tham dự một Hội nghị uy tín.
Chúng tôi cũng rất vui khi gặp lại những vị đã đến dự ASIA 2008 cách đây 10 năm. ASIA 2008 đã là một kỷ niệm khó quên và VNCOLD tự hào đã góp phần vào sự thành công của hội nghị đó. Hai năm sau, năm 2010, chúng tôi cũng đã tổ chức thành công Hội nghị thường niên Hội Đập lớn Thế giới (ICOLD) lần thứ 78 tại Hà Nội. Đúng một năm trước đây, vào tháng 3/2017, các đồng nghiệp trong ICOLD từ Bỉ, Pháp,… đã phối hợp với VNCOLD tổ chức rất thành công Hội thảo về Đập tràn kiểu phím piano (PKW) tại Qui Nhơn, cách đây không xa, cũng trên bờ biển miền Trung này.
10 năm gần đây , những thành tựu của Việt Nam trong phát triển của đất nước nói chung và trong lĩnh vực đập nói riêng đã được ghi nhận. Các đập RCC (bê tông đầm lăn) cao như đập Sơn La (cao 138m) với công suất 2400 MW, và đập Lai Châu (cao 130m) cho công suất 1200 MW đã hoàn thành. Đập CFRD (đập đá nện phủ mặt bê tông cốt thép) Cửa Đạt cao 118m. Số đập nước vừa và nhỏ đã tăng nhanh. Nhiều đập thủy điện đang được chuẩn bị để góp phần sản xuất điện nhiều hơn cho đất nước.
Ngoài các đập thủy điện, các đập khác để kiểm soát mặn đã được xây dựng ở những vùng cửa sông như đập Thảo Long dài 500m ở hạ du thành phố Huế. Các đập ngăn triều và kiểm soát ngập tại thành phố Hồ Chí Minh đang được thi công.
Bên cạnh những thành tựu đó, phát triển tài nguyên nước ở Việt Nam cũng đối mặt những thách thức
(i) quá trình biến đổi lòng dẫn tự nhiên và các hoạt động phát triển chưa được tích hợp;
(ii) sông bị ô nhiễm trầm trọng;
(iii) thay đổi khí hậu với các hiện tượng thời tiết cực đoan đe dọa các công trình thủy lợi và
(iv) mất an ninh nguồn nước do 62% lượng nước mặt trong cả nước là từ các sông xuyên biên giới.
Bất kỳ công trình thượng lưu nào trên các sông xuyên biên giới đều có thể ảnh hưởng xấu đến vùng hạ lưu trong lãnh thổ Việt Nam. Nguồn nước ngọt ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có thể bị hủy hoại vào mùa khô, đe doạ cuộc sống của gần 20 triệu người. Các phương án trữ nước ngọt để sử dụng trong mùa khô phải được xem xét, trong đó việc tạo ra hồ chứa ven biển ở những nơi có điều kiện khả thi là cần nghiên cứu sớm và nghiêm túc. Ví dụ, một đập ở vịnh Rạch Giá (ở phía Tây ĐBSCL) có thể chứa 3 tỷ m3 nước ngọt.
Về an toàn đập ở Việt Nam, các đập chắn vừa và nhỏ là rất quan trọng. Phần lớn các đập loại này đã được người dân địa phương làm từ nhiều chục năm nay trở nên mất an toàn vào mùa lũ. Chúng tôi đánh giá cao sự hỗ trợ đầu tư từ Ngân hàng Thế giới và hỗ trợ kỹ thuật về an toàn đập từ New Zealand.
Vận hành của các đập đa mục tiêu để sử dụng nguồn nước mặt hiệu quả và tổng hợp trong các hoạt động kinh tế, mưu sinh và phòng chống thiên tai đòi hỏi nỗ lực rất lớn trong bối cảnh cơ cấu kinh tế và mưu sinh thay đổi nhanh chóng
Thủy điện chiếm 35% tổng lượng điện quốc gia ở Việt Nam. Những nơi có thể khai thác thủy điện có thể sẽ không còn trong tương lai không xa. Tương tự như các nước khác, chúng tôi đang xem xét mở rộng và nâng cấp các đập hiện có và cải tiến vận hành để tận dụng nguồn thủy năng. Nhu cầu năng lượng của đất nước đang gia tăng. Sản lượng điện cần đạt công suất 61.000 MW vào năm 2020 và 96.500 MW vào năm 2025. Các nguồn tái tạo khác như năng lượng gió và năng lượng mặt trời cũng đã được chú ý. Một số dự án đã được thực hiện ở khu vực Nam Trung Bộ và Nam Việt Nam tuy với quy mô còn rất khiêm tốn.
Các chuyên gia Việt Nam về phát triển đập đã trưởng thành và tham gia vào các hoạt động quốc tế. Chúng tôi hy vọng những hoạt động học thuật này, bao gồm cả các hội nghị ASIA, sẽ tạo cơ hội gặp gỡ và thảo luận về hoạt động quốc tế của chúng ta.
Tôi tin chắc rằng Hội nghị ASIA 2018 sẽ thành công tốt đẹp vì chủ đề rất có ý nghĩa của nó, vì những nỗ lực tuyệt vời của Aqua Media và sự đóng góp có giá trị của tất cả các vị.
Tôi hy vọng quí vị sẽ tận hưởng một thời gian vui vẻ tại ASIA 2018 ở nước ta.