Đôi điều muốn nói thêm về PIM
Nguyễn Xuân Tiệp
Nguyên Phó Cục trưởng Cục Thuỷ lợi
(Bộ Nông nghiệp & PTNT)
 |
|
Giải pháp nào thật hữu hiệu để quản lý tốt các hệ thống thuỷ lợi ở cơ sở ?? |
Tác giả Nguyễn Xuân Tiệp đã có một số bài về PIM (Participatory Irrigation Management - Quản lý tưới có sự tham gia của nhà nông). Những bài viết đó đã giúp bạn đọc hiểu thêm về một vấn đề lớn trong quản lý thuỷ lợi hiện nay đồng thời cũng đặt ra rất nhiều điều đáng suy nghĩ. Những người tích cực với PIM, những điển hình PIM thành công dường như lẻ loi, thưa thớt quá. Nước ta hiện vẫn còn hơn 70% dân sống ở nông thôn dựa vào nghề nông. Lẽ nào lại có thể thờ ơ với vấn đề này nếu muốn phát triển nông nghiệp, nông thôn? Phải chăng là PIM không có sức sống? Hay là chỉ vì chưa có kinh phí? Nhiều câu hỏi đã được gửi đến Ban Biên tập. Theo đề nghị của BBT, tác giả đã có cuộc trao đổi (nôi dung đã được đăng trên website, cũng tại mục này) để giải đáp phần nào những băn khoăn của bạn đọc. Tâm tư của tác giả, chuyên gia lâu năm về PIM, vốn đã nhiều trăn trở, lại càng day dứt thêm khi nhận được nhiều ý kiến bạn đọc và ông đã viết thêm những dòng bộc bạch dưới đây. Xin cảm ơn tác giả.
BBT vncold.vn.
Cho đến nay, nhiều người kể cả cán bộ “chủ chốt” chuyên ngành, chính quyền các cấp..chưa nhận thức thật đầy đủ về PIM nên việc phát triển PIM còn rất hạn chế .
Nhưng cũng cần phải nói thêm rằng, còn có không ít cán bộ không muốn hiểu về PIM, thậm chí có cán bộ đã được đào tạo ( kể cả đào tạo ở nước ngoài ) đã có hiểu biết nhưng không quan tâm thực hiện. Vì “ PIM không có tiền “ Thậm chí có cán bộ chủ chốt đã khẳng định “không có tiền, PIM sẽ không thành công” và về mặt cá nhân thì luôn lo ngại thực hiện PIM/IMT ( chuyển giao ) “ sợ mất quyền lợi, mất quyền lực, mất tài chính, mất tài sản, thêm công việc, nhưng không rõ hiệu quả “ nên đã tìm mọi cách để hạn chế PIM
Trong cuộc hội thảo về PIM tháng 6/2004 tại Hoà Bình có cán bộ Lãnh đạo Sở Nông nghiệp & PTNT thổ lộ : “ tôi chưa được nghe về PIM”, Một ông Giám đốc Sở nói : Tôi cứ tưởng PIM với qui mô một Huyện trở lên”….Thậm chí có cán bộ lãnh đạo khi được hỏi ( trong một cuộc hội thảo tại Hà nội )“ PIM là gì?” thì trả lời nhanh gọn “là hợp tác xã đấy mà..”
Có một cán bộ ( cũng cấp lãnh đạo chuyên ngành ) được sang học ở Hà Lan, khi nghe giảng viên nói đến cụm từ PIM đã phải hỏi người bên cạnh “ PIM là gì “ vì khi công tác trong nước hàng ngảy trong đơn vị, đã tham gia các cuộc hội thảo đã nghe nói đến PIM, nhưng do không quan tâm, không tìm hiểu, nên chưa hiểu được cụm từ PIM .
Tuyên quang là tỉnh đã thực hiện PIM ( chuyển giao công trình cho nông dân quản lý ) một cách hiệu quả, nhưng khi được biết tin ấy thì một cán bộ lãnh đạo đã nhắc nhở “ Anh phá xã hội chủ nghĩa phải không ?”.
Cách đây hơn 10 năm khi xây dựng mô hình thực nghiệm PIM ở Thiệu hoá, Thanh hoá ( mô hình liên xã đầu tiên, hiện nay vẩn còn hoạt động ). Một đồng chí lãnh đạo ở tỉnh Thanh hoá đã gặp chúng tôi và hỏi “ anh có đảng viên không ?...anh phải chấp hành chủ trương của Đảng ..Các anh học Tây, học tàu về phá xã hội chủ nghĩa ?..” chỉ vì mô hình “Hội sử dụng nước liên xã “ “ HTX Dùng nước liên xã “ đã thay thể hoạt động dịch vụ tưới của HTXNN không hiệu quả, đãn đến công trình xuống cấp, chiếm dụng thuỷ lợi phí của dân..
Đó là câu chuyên thực cách đây hơn 10 năm ở địa phương, còn ở TW, nói đúng hơn là ở Bộ thì sao ? Trở ngại nhất vẩn là các đơn vị chuyên ngành chưa thông suốt về PIM. Nhiều văn bản về PIM và liên quan sau khi dự thảo không thể “lên” đến Bộ
Dự thảo “ Chiến lược phát triển PIM “ từ tháng 6 năm 1999, Thông tư hướng dẫn …cũng dự thảo từ tháng 11 năm 1999 .
Cho đến sau cuộc“ Hội thảo khu vực “ (quốc tế ) ( quốc gia lần thứ 18) từ ngày 30/3 đến 2/4/2004 tại Hạ Long có 5 nước tham dự ) đã tạo một áp lực mạnh mẽ…nên văn bản dự thảo về “ Khung chiến lược phát triển PIM ở Việt nam” và Thông tư hướng dẫn …đã được trình Bộ ký ban hành ( 20 và 30 tháng 12 năm 2004 )
Năm 2006, tổng kết 2 năm thực hiện khung chiến lược, thông tư này đã thu được gi ? các bạn đã được đọc báo cáo đánh giá ?
Có thể nói PIM chỉ mới phát triển trong khuôn khổ của các dự án có sự hỗ trợ tài chính của nước ngoài. Các dự án từ ngân sách trong nước đều không có PIM mặc dù đã có văn bản hướng dẫn “….phải có PIM”. Nhưng không ai chịu trách nhiệm thực hiện cả
Thực hiện PIM trong một số dự án có nguồn vốn vay, tài trợ của nước ngoài ( Quốc tế, NGOs ) ?
Theo điều tra thì hầu hết mô hình PIM chỉ được tồn tại trong quá trình thực hiện dự án. Khi dự án kết thúc thì hầu hết mô hình được thành lập không tồn tại và trở về “ điểm xuất phát”
Chúng ta thử cùng nhau xem xét tại sao, nguyên nhân gì vậy ? với một tinh thần khách quan, cầu thị, không nên đổ lỗi cho một ai cả. Thực tế ?:
+ Các dự án do NGOs tài trợ :
Có thể nói rằng, các tổ chức NGOs rất quan tâm đến PIM, họ coi đó là một tiêu chí quan trọng để quyết định đầu tư. Nhưng những công trình do NGOs đầu tư thường là qui mô nhỏ ( thôn, liên thôn, xã ..). Các mô hình trong khuôn khổ thôn rất dễ “thành công”, nhưng không đảm bảo được tư cách pháp nhân, vai trò của ngành, chính quyền hầu như “ngoài cuộc “, không có trách nhiệm, không đảm bảo vai trò ngưòi dân được tham gia một cách thật sự ( tham gia thụ động ). Thông thường các chuyên gia tư vấn của dự án làm thay theo chỉ đạo của dự án . Khi hết dự án thì mô hình lại theo chỉ đạo của địa phương (xã )
Cũng cần phải nói thêm các dự án do các tổ chức quốc tế ( như ADB, WB..) tài trợ có qui mô nhỏ cũng trong tình trạng tương tự
+ Các dự án do các tổ chức quốc tê ( như ADB, WB..) tài trợ
Chủ yếu là các dự án có qui mô lớn thì chỉ số ít mô hình sau khi thành lập có đủ tư cách pháp nhân mới tồn tại, nhưng không mở rộng được. . thậm chí một số mô hình không được cải tiến “theo hướng của PIM” mà phải để nguyên như cũ, cũng chỉ vì phải tránh đụng chạm các “quyền lợi, quyền lực..”.
+ Chuyên gia tư vấn PIM
Thông qua các tài liệu của các chuyên gia được gọi là “chuyên gia PIM hàng đầu” có kinh nghiệm, đang làm việc cho các tổ chức thì cho thấy họ được đào tạo cơ bản về lý thuyết “PIM”, nhưng họ thiếu kiến thức tổng hợp, chưa nắm vững các chủ trương, chính sách của nhà nước về PIM và liên quan, những vấn đề thực tế đang xẩy ra, không cập nhật đựợc các thông tin chính xác, phân tích và khi thực hiện đào tạo đã cung cấp các thông tin cho học viên theo hướng một chiều, thậm chí còn sai lệch, “góp nhặt” thiếu “lô gích” nặng về “mở rộng thế giới, lý luận “, thiếu những thông tin thực tế ở Việt nam. Các bài “ thuyết trình ” hầu hết đã “phức tạp hoá” nội dung lý thuyết về PIM , nhưng lại rất “đơn giản hoá “ về công việc cụ thể cần phải làm ( xây dựng mô hình ).
Thậm chí có những chuyên gia chỉ mới được nghe, đọc tài liệu về PIM sau khi được mời làm tư vấn PIM cho những dự án lớn.
Có một giảng viên về PIM chỉ mới nghe giải thích PIM sau một đêm đã có thế giảng một bài về PIM cho một khoá học của dự án lớn thuộc WB. Khi được hỏi về khó khăn ..thì câu trả lời là: “ chỉ cốt để tiêu hết tiền của dự án “ còn học viên khi được hỏi “ học được gì “ thì được trả lời “ được cấp tiền thì cứ đi học đã..” ( chuyện thật đấy )
Nhiều câu chuyện thật, nhạy cảm và tế nhị (một số câu chuyện các bạn đã nghe thì nên “bỏ ngoài tai”) để cùng chia sẻ, phát hiện những điểm yếu rút kinh nghiệm
Đã hơn 10 năm theo đuổi, tâm huyết với PIM, tôi đã thuộc từng văn bản, ghi sâu những hình ảnh, những gì đã chứng kiến.” Nóng lên” vì tính “Tự ái với nghề nghiệp” để tự nói lên day dứt của mình với các bạn, hy vọng các bạn cũng làm được như vậy.
Bác Hồ dạy : “Chủ trương Một, biện pháp Mười, quyết tâm phải Hai mươi”
Cha ông đã khẳng định con người hoàn thiện phải có đủ cả 3 đức tính :
TÂM - TRÍ - DŨNG
Lớp cán bộ già như chúng tôi hầu hết thiếu đức tính thứ hai, thiếu kiến thức, do không được đào tạo như các bạn bây giờ. Nhưng có kiến thức như các bạn , mà thiếu đức tính thứ nhất ( tâm huyết, đam mê..) và đức tính thứ ba ( dám làm và chịu trách nhiệm ) thì cũng khó thành công trong bất cứ công việc gì, không chỉ có PIM mà thôi
Thông qua trả lời câu hỏi của các bạn tôi đã tự hiểu ra nhiều điều. Hy vọng sẽ cùng các bạn bước tiếp./
|