Thảm họa vỡ đập Malpasset năm 1959.[11/12/09]

THẢM HỌA VỠ ĐẬP MALPASSET NĂM 1959 -  

MỘT BÀI HỌC CHO ĐẾN NAY VẪN CÒN NGUYÊN GIÁ TRỊ

Người kỹ sư thiết kế đập nào cũng đều biết đặc điểm kết cấu của đập vòm là tải trọng chủ yếu thông qua tác dụng của vòm chuyển đến đầu hai vai đập, vì vậy đập vòm duy trì được ổn định gần như là dựa vào khối đá đầu hai vai đập. Mặt khác đập vòm thuộc về kết cấu vỏ mỏng không gian siêu tĩnh định có khả năng chịu lực lớn, chỉ cần vai đập có tính tin cậy ổn định cao, hệ số an toàn của đập thông thường khá lớn. Vì đặc điểm kết cấu này nên việc đánh giá chính xác điều kiện địa chất nền và vai đập thực sự quan trọng hay nói cách khác là cần thiết phải có sự tham vấn của các nhà địa chất kỹ thuật. Đập Malpasset là đập mỏng cong hai chiều được thiết kế bởi chuyên gia hàng đầu về đập là André Coyne, nhưng ngay trong năm đầu tiên vận hành đập đã bị phá hủy hoàn toàn. Đập bị vỡ do nhiều nguyên nhân nhưng một phần lỗi lớn là do thiếu sự liên kết giữa người thiết kế với các nhà địa chất. Các nhà địa chất lo ngại về địa chất vùng xây dựng đập và đề xuất nên xây dựng đập bê tông trọng lực. Vấn đề này đã bị bỏ qua.

“Of all the made works by the hand of man, the dam is the most fatal” tạm dịch là “Trong tất cả các công trình được thực hiện bởi bàn tay của con người, đập là gây tử vong nhiều nhất”, câu nói nổi tiếng này chính là của tác giả công trình đập vòm Malpasset. André Coyne sau này có một thời gian làm chủ tịch Hiệp hội quốc tế về đập (International Association of Dams).

Các vấn đề phân tích hiện trạng, điều tra nguyên nhân phá hoại đập vòm Malpasset dưới góc nhìn của các nhà địa chất sau đây chủ yếu được lấy trong tài liệu nghiên cứu của tác giả Stephen Burrows “The Malpasset Dam Failure” [2] để minh chứng cho vấn đề nêu trên.

1. LÝ LỊCH CÔNG TRÌNH

Đập Malpasset nằm ở vị trí phía Đông Nam của nước Pháp, đập nằm trên sông Reyran cách thị trấn Frejus 7km về phía Đông Nam có nhiệm vụ cung cấp nước tưới, sinh hoạt và du lịch.

Hình 1. Vị trí đập vòm Malpasset nằm ở phía Đông Nam của nước Pháp

Đập vòm Malpasset là đập vòm mỏng cong hai chiều bán kính thay đổi, đập có chiều cao 60m, bề rộng đáy đập 6.78m, bề rộng đỉnh đập 1.5m, chiều dài đỉnh đập 223m, bề rộng tràn xả lũ 30m. Đập được bắt đầu xây dựng vào năm 1951 và đến năm 1959 thì hoàn thành. Khối lượng bê tông xây đập là 47857m³. Giá thành tính vào thời điểm năm 1955 là 580 triệu Frăng[1].

Hình 2. Hình ảnh công trình sau khi hoàn thành xây dựng, trước khi bị vỡ hoàn toàn

(ThS. Vũ Hoàng Hưng, www.vncold.vn)