Chương trình bồi dưỡng kiến thức quản lý an toàn đập- Đập đất- CLIP 01

Đập đất- CLIP 01

Đập đất là dạng công trình được xây dựng từ hàng ngàn năm trước. Cho đến nay, đập đất chiếm 70% số lượng đập hiện có trên thế giới. Đập đất chiếm tỷ lệ lớn vì sử dụng vật liệu tại chỗ nên giảm giá thành, kỹ thuật xây dựng không quá phức tạp, thậm chí không yêu cầu máy móc thi công chuyên dụng. 

Việt Nam hiện có 6750 đập, hồ chứa thuỷ lợi, trong đó đa số là đập đất. Có những đập lớn như đập Ngàn Trươi cao 54m, đập Tả Trạch cao 60m, đập Dầu Tiếng cao 49m, ....

Đập đất phải đảm bảo yêu cầu về chống thấm và ổn định chống trượt mái. Thân đập có tác dụng ngăn nước, kết cấu lọc thoát nước để chống xói ngầm, lớp bảo vệ mái thượng lưu để chống sóng bào mòn mái, lớp bảo vệ mái hạ lưu chống xói do mưa, đỉnh đập có thể kết hợp giao thông, ngoài ra còn có cơ đập ở hạ lưu hoặc thượng lưu để tăng ổn định.

Để đảm bảo yêu cầu chống thấm, đất đắp đập phải có tính á sét và được đầm đạt độ chặt theo thiết kế. Nếu vùng gần đập có đủ khối lượng đất đủ để đắp thì thường chọn phương án đập đồng chất, tức là trên toàn mặt cắt đập chỉ sử dụng một loại đất. Điều này cho phép đơn giản hoá kỹ thuật thi công và kiểm soát chất lượng thi công. Tuy nhiên, do đất á sét ổn định kém khi gặp nước nên mái đập cần thoải hơn. Nếu đầm nện không chặt dễ gây sạt mái hạ lưu. Vì vậy, đập đồng chất chỉ nên áp dụng cho đập vừa và nhỏ.

Để nâng cao ổn định khi đập có chiều cao lớn, người ta sử dụng kết cấu đập nhiều khối. Trong đó, khối mái thượng lưu được đắp bằng đất á sét giữ vai trò chống thấm. Khối hạ lưu được đắp bằng đất/đá thải ra từ việc đào móng tràn có tính thoát nước và dung trọng cao, giữ vai trò nâng cao ổn định. Nhờ đó, đập nhiều khối có thể áp dụng cho các đập cao đến 100m.  

Đập đất có ưu điểm là đơn giản trong thi công, giá thành xây dựng ban đầu thấp hơn đập bê tông, vật liệu không bị lão hoá theo thời gian. 

Tuy nhiên, đập đất rất dễ vỡ khi nước lũ tràn qua đỉnh đập, nhạy cảm với hiện tượng thấm và xói ngầm. Việc duy tu bảo dưỡng đập đất cũng yêu cầu thường xuyên hơn, tốn nhiều công sức hơn. 

Tổng kết cho thấy rằng, sự cố vỡ đập đất chiếm 70% sự cố vỡ đập trên thế giới, trong đó sự cố tràn đỉnh chiếm đa số, sau đó là do thấm và xói ngầm.

Xem Video tại đây