B185- Bullentin: Những thách thức và nhu cầu đối với đập trong thế kỷ 21 [Bài 1]

LỜI MỞ ĐẦU

Bullentin này được soạn thảo như một tài liệu chung nhằm phục vụ cho đối tượng kỹ thuật rộng rãi, những người tham gia hoặc bị ảnh hưởng bởi các đập và hồ chứa. Nó được chuẩn bị nhằm đáp ứng các ý kiến từ các thành viên và cán bộ của ICOLD, khẳng định rằng ICOLD cần chuẩn bị cho những thách thức trong quản lý nước toàn cầu và yêu cầu về cung cấp năng lượng đang nổi lên và sẽ tiếp tục xuất hiện trong thế kỷ 21.

Nội dung của bản thông báo này bao gồm bốn nhóm thách thức chính đang nổi lên:

1. Nhu cầu lớn về nước ngọt và sản xuất điện bổ sung: Nhiều khu vực trên thế giới đang đối mặt với nhu cầu tăng cao về nước ngọt và năng lượng điện (mục 4).

2. Sự kết hợp các nguồn năng lượng cần thiết: Để đáp ứng nhu cầu năng lượng toàn cầu ngày càng tăng, cần có sự kết hợp giữa các nguồn năng lượng, bao gồm cả thủy điện tích năng và các phương pháp lưu trữ năng lượng khác, khi thế giới phát triển các nguồn năng lượng tái tạo và không ổn định như gió và mặt trời (mục 5).

3. Biến đổi khí hậu: Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến cung cấp nước, kiểm soát lũ lụt và sản xuất năng lượng khi thế giới tiến vào thế kỷ 21; và cách các đập và hồ chứa có thể giúp giảm thiểu hoặc thích ứng với biến đổi khí hậu (mục 2).

4. Giải quyết các hạn chế trong phát triển và phản ứng với biến đổi khí hậu: Bao gồm tài chính, nhu cầu môi trường và trách nhiệm xã hội (mục 6 và 7).

Ủy ban về Các Thách thức Mới và Giải pháp (COEC&S) nhận thấy rằng, ở nhiều quốc gia, tốc độ xây dựng đập chưa đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu hiện tại và tương lai. COEC&S đã nỗ lực biên soạn "Các Giải pháp Tiềm năng và Hành động Được Đề xuất" nhằm thúc đẩy xây dựng đập mới, được trình bày trong mục 8.

Một tóm tắt về các phát hiện chính của Ủy ban được trình bày trong mục 1.

 

THẾ KỶ 21 CỦA CHÚNG TA...

Những thách thức và nhu cầu dự kiến đối với đập và hồ chứa trong thế kỷ 21 đòi hỏi phải thiết lập bối cảnh và cố gắng phác thảo thế kỷ 21 của chúng ta có thể như thế nào.

MÔI TRƯỜNG THAY ĐỔI – TƯƠNG LAI KHÔNG CHẮC CHẮN

Thế kỷ 21 đã hơn 20 năm trôi qua. Mặc dù không ai dám dự đoán nó sẽ diễn ra như thế nào, nhưng thực tế là có những thay đổi lớn đang diễn ra với kết quả không thể đoán trước.

- Dân số và nghèo đói: Mặc dù tỷ lệ sinh giảm, số lượng con người vẫn tiếp tục tăng. Điều này đặc biệt đúng ở nhiều quốc gia, nơi việc đáp ứng nhu cầu về thực phẩm và nước đã là một thách thức. Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu ở một số quốc gia, cuộc chiến chống nghèo đói vẫn chưa kết thúc. Ở hầu hết các quốc gia, một thách thức khác đã xuất hiện: dân số già hóa.

- Mối đe dọa môi trường: Dân số và sự nghiện tăng trưởng kinh tế của chúng ta có những hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường. Nhu cầu về năng lượng, thực phẩm và công nghiệp đang làm cạn kiệt tài nguyên hành tinh của chúng ta – với hai hậu quả chính: biến đổi khí hậu đang tái định hình hành tinh của chúng ta, và đa dạng sinh học đang giảm mạnh. Hậu quả tích lũy vào cuối thế kỷ của chúng ta là không thể đoán trước đến mức một số tác giả cho rằng sự sống còn của loài người đang gặp rủi ro.

- Khoa học và công nghệ: Khoa học và công nghệ đã có một bước ngoặt mới trong thế kỷ qua. Hiện nay, Big Data, Trí tuệ Nhân tạo, Khoa học Thần kinh, Khoa học Sinh học và Công nghệ Nano đang phát triển và hứa hẹn những đổi mới đáng kinh ngạc. Những năm sắp tới có thể chứng kiến sự thâm nhập sâu hơn của cảm biến, đo lường, dữ liệu và kết nối toàn cầu – là điều tốt, nhưng cũng là mối đe dọa mới. Những thập kỷ tiếp theo khó có thể dự đoán hơn. Nhiều tác giả dự đoán một "điểm kỳ dị", và một sự chuyển dịch dần dần hướng tới một kỷ nguyên hậu tiến hóa (post-homo sapiens) trước năm 2100; một kỷ nguyên với AI vượt qua trí thông minh tự nhiên và/hoặc cuộc sống không lão hóa.

NƯỚC NGỌT: TÀI NGUYÊN QUÝ GIÁ

Dù có những xu hướng và thay đổi lớn trong thế kỷ 21, chúng ta có thể chắc chắn rằng không gì có thể thay thế nước ngọt.

Tuy nhiên, nước ngọt đang bị sử dụng quá mức và quá khan hiếm – quanh năm ở nhiều khu vực, hoặc vào một số thời điểm trong năm ở nhiều nơi khác. Ở các vùng khô hạn và bán khô hạn, sự khan hiếm nước kết hợp với áp lực dân số (cục bộ ở các thành phố lớn hoặc toàn cầu ở quy mô khu vực) là một mối đe dọa lớn.

Nhu cầu về nước ngọt có thể giảm nếu – nhờ khoa học và công nghệ – nông nghiệp và công nghiệp giảm mạnh mức tiêu thụ của họ. Chúng ta có thể hy vọng vào một cuộc cách mạng ở các lĩnh vực này, nhưng có thể không khôn ngoan khi chỉ dựa vào điều này. Kịch bản cơ bản là tác động của dân số, tăng trưởng kinh tế và biến đổi khí hậu sẽ vượt qua tác động tích cực của các phương pháp nông nghiệp cải tiến, và công nghệ sẽ vẫn quá đắt để cân bằng điều này ở hầu hết các quốc gia. Do đó, sự khan hiếm nước ngọt có thể sẽ gia tăng.

Một giải pháp cổ điển khắc phục sự khan hiếm nước ngọt là các hồ chứa nhân tạo.

Hồ chứa nhân tạo tăng lượng nước ngọt có sẵn. Không chỉ tăng lượng nước ngọt có sẵn, chúng còn giữ nước ngọt trong thời gian lũ lụt để xả nó trong thời gian khô hạn. Hồ chứa nhân tạo đã được sử dụng để giảm thiểu sự khan hiếm nước trong nhiều thế kỷ và vẫn cần thiết để xử lý nhu cầu của chúng ta trong thế kỷ 21.

Tuy nhiên, chúng ta không chỉ cần nước ngọt – mà còn cần nước ngọt với chất lượng đặc biệt. Ngoài nước lưu trữ trong lòng đất, hồ hoặc hồ chứa, chúng ta cần nước ngọt chảy trong suối và sông, mang theo sự sống của thủy sinh và hình thành các suối và cửa sông. Hồ, sông, đồng bằng ngập nước và cửa sông là môi trường sống cho một đa dạng sinh học vô giá, mà còn cung cấp những dịch vụ vô giá khác và không thể thay thế được. Hồ chứa tự nhiên và nhân tạo tăng lượng nước ngọt có sẵn nhưng – cho đến nay – số lượng và chất lượng nước ngọt có sẵn giảm dần.

ĐIỆN, NƯỚC VÀ PHÁT TRIỂN... VÀ ĐẬP

Tiếp cận điện và nước ngọt là chìa khóa thiết yếu cho phát triển và chống nghèo đói. Như đã nêu trong báo cáo này, nhiều quốc gia, đặc biệt là những quốc gia có chỉ số phát triển con người (HDI) thấp, cần tiếp cận nước ngọt tốt hơn và nhiều điện hơn.

Hiện nay, không có dấu hiệu cho thấy các công nghệ mới có thể giảm đáng kể yêu cầu về nước và điện trên đầu người. Do đó, các yêu cầu tương ứng về khối lượng nước và điện trong tương lai là hết sức đáng lo.

Lịch sử phát triển cũng nhấn mạnh rằng nhu cầu không chỉ là cung cấp nước và điện, mà còn là cung cấp nước và điện giá rẻ.

Đập và hồ chứa, cùng với các công cụ khác, đã thành công trong việc cung cấp nước và điện ở nhiều nơi trên thế giới: nước đáng tin cậy – tức là có sẵn ngay cả trong thời gian khô hạn; điện tái tạo- đáng tin cậy và rẻ. Quan trọng là đập và hồ chứa vẫn có thể được xem xét như một lựa chọn khả thi khi cần thêm điện hoặc nước. Tuy nhiên, ở nhiều quốc gia và quan điểm của nhiều tổ chức phi chính phủ quốc tế, đập thường bị cho là tác động đến môi trường. Ở nhiều quốc gia khác, các dự án đập cũng gặp khó khăn do thiếu cơ chế tài chính phù hợp.

TRÁCH NHIỆM CỦA ICOLD

Như đã đề cập, tương lai chung của chúng ta rất khó dự đoán. Bài học từ thiên niên kỷ trước là các đập và hồ chứa đã đóng vai trò không thể thay thế trong sự phát triển của các nền văn minh. Bài học từ thế kỷ qua là ICOLD đã đóng vai trò quyết định trong việc giúp cộng đồng chuyên nghiệp của chúng ta thiết kế và xây dựng các đập bảo đảm tin cậy, an toàn và hiệu quả về chi phí.

Chúng tôi tin rằng, với tư cách là một tổ chức chuyên nghiệp, ICOLD hiện nay mang một trách nhiệm rộng lớn.

ICOLD chắc chắn sẽ tiếp tục tập trung vào các vấn đề kỹ thuật liên quan đến đập. Những tiến bộ trong an toàn đập đã rất ấn tượng và cần được duy trì. Việc chia sẻ kiến thức liên tục với các chuyên gia trên toàn thế giới vẫn là cần thiết.

ICOLD cũng sẽ hoàn toàn thừa nhận tác động của đập và hồ chứa đối với đa dạng sinh học liên quan đến nước trong tự nhiên, và thúc đẩy tất cả các hành động nhằm hiểu rõ hơn và xử lý những tác động này về mặt số lượng và chất lượng nước. Đây là trách nhiệm của chúng ta đối với các thế hệ tương lai. Đây cũng là điều kiện để đổi lấy sự chấp nhận đối với đập ở nhiều khu vực.

Các hành động hỗ trợ phát triển đập của ICOLD rất quan trọng đối với các quốc gia cần nhiều đập – nhất là các quốc gia nghèo. ICOLD sẽ tiếp tục dành một phần lớn các hoạt động của mình để phát triển các giải pháp cho những quốc gia này.

Luc Deroo,