B185- Bullentin: Những thách thức và nhu cầu đối với đập trong thế kỷ 21 [Bài 7]

5.2. THỦY ĐIỆN NHỎ

5.2.1. Bối cảnh và định nghĩa

Định nghĩa về thủy điện nhỏ khác nhau giữa các quốc gia.

Đối với phần này, COEI đã lựa chọn các phương án thủy điện có công suất lắp đặt dưới 30 MW là thủy điện nhỏ, và các phương án có công suất lắp đặt dưới 5 MW là thủy điện siêu nhỏ.

Tạp chí điện tử Năng lượng Thay thế báo cáo rằng hơn 60 quốc gia sử dụng thủy điện để đáp ứng một nửa nhu cầu điện của họ. Thủy điện phổ biến vì những lý do bao gồm khả năng đáp ứng ngay lập tức với nhu cầu điện thay đổi cũng như kết hợp sản xuất thủy điện với quản lý nước và kiểm soát lũ lụt. Cần lưu ý rằng cân bằng việc sử dụng nước giữa quản lý nước và sản xuất điện là một thách thức, nhưng thường có thể đạt được.

5.2.2. Ưu điểm

Các sơ đồ thủy điện nhỏ và nhỏ có nhiều ưu điểm so với các sơ đồ thủy điện lớn.  Những ưu điểm này bao gồm:

• Thời gian phát triển ngắn hơn, 2–5 năm so với 7 năm trở lên

• Chiếm diện tích nhỏ hơn

• Nói chung các tác động môi trường thấp hơn phần lớn là do sự chuyển hướng nước thấp hơn và các khu vực tác động nhỏ hơn.

• Xây dựng ít phức tạp hơn, giúp cải thiện triển vọng sử dụng lao động địa phương từ đó giúp ích cho nền kinh tế địa phương

5.2.3. Động lực phát triển thủy điện nhỏ

Như đã thảo luận trước đây trong Phần 3.0, biến đổi khí hậu đang gây ra những thay đổi về dòng chảy nước mặt cả về diện tích (vị trí) và thời gian. Điều này có nghĩa là có thể sẽ có các giai đoạn khi dòng chảy tăng vượt quá số lượng dự kiến trước đó trong quy hoạch dự án, do đó biện minh cho việc bổ sung thủy điện nhỏ để bổ sung cho các công trình thủy điện lớn hiện có. Ngoài ra, trong tương lai, các dự án thủy điện nhỏ mới có thể bền vững trong khi các công trình lắp đặt lớn có thể không bền vững. Kết quả của những tác động này là biến đổi khí hậu có thể sẽ làm tăng sự xu hướng phát triển các đập nhỏ.

Ngoài những điều trên, sự gia tăng dân số có thể sẽ làm tăng sự phát triển của các đập nhỏ để hỗ trợ nhu cầu M&I về nước. Ở khu vực Trung Tây của Hoa Kỳ, hạn hán kéo dài đã thúc đẩy sự phát triển của các đập nhỏ để giúp đáp ứng nhu cầu tưới tiêu.  Những con đập nhỏ này có thể là địa điểm cho thủy điện nhỏ, đặc biệt là thủy điện mini.

Sự gia tăng liên tục trong việc phát triển thủy điện nhỏ dường như được hỗ trợ bởi các xu hướng được thể hiện trong Hình 5.3 dưới đây, từ Tạp chí điện tử Năng lượng Thay thế, lưu ý rằng trên toàn cầu, công suất lắp đặt thủy điện nhỏ dự kiến sẽ đạt khoảng 200 GW vào năm 2020 so với mức hiện tại là khoảng 140 GW77.

Những hạn chế đối với sự phát triển của thủy điện nhỏ cũng khác nhau giữa các quốc gia. Hạn chế được trích dẫn thường xuyên nhất là sự không nhất quán của các quy định liên quan đến cấp phépvà quyền  sử dụng nước cho thủy điện.  Những mâu thuẫn này ảnh hưởng đến khả năng của các nhà đầu tư trong việc thu hút nguồn tài chính hợp lý.

Thị trường thủy điện nhỏ toàn cầu, lịch sử và dự báo công suất lắp đặt hàng năm và tích lũy (MW), 2001–2020 (nguồn: GlobalData)

Nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới về việc phát triển thủy điện nhỏ ở Peru giải thích các vấn đề điển hình và hạn chế đối với việc phát triển thủy điện nhỏ, mặc dù Peru có nghị định về năng lượng tái tạo.

5.2.4. Hạn chế đối với sự phát triển của thủy điện nhỏ

Một trong những hạn chế lớn đối với việc phát triển thủy điện nhỏ là khi kết nối với lưới điện, nó phải đáp ứng các mục tiêu độ tin cậy, có thể khác nhau giữa các quốc gia và đôi khi không hợp lý. Ngoài ra, điện năng sản xuất phải được bán vào lưới điện, khi đó nguyên tắc "tránh được chi phí" sẽ được áp dụng. Cụ thể, điện phải được mua với giá kWh tương đương với mức giá mà phần điện năng cuối cùng được bán vào lưới điện. Ở một số quốc gia, mức giá này có thể không đủ để tài trợ cho dự án. Tuy nhiên, thủy điện mang lại lợi ích nội tại trong việc quản lý nhu cầu điện năng, kết hợp với dấu vết carbon thấp. Việc bỏ qua những lợi ích này khi xác định giá mua điện trên mỗi kWh thực chất là đang trừng phạt thủy điện.

Bên cạnh đó, có thể có các vấn đề môi trường liên quan đến tác động tích lũy của nhiều dự án thủy điện nhỏ, so với tác động của một dự án lớn hơn. Câu hỏi quan trọng này chắc chắn cần được xem xét ở quy mô lưu vực sông. Tất nhiên, nhà phát triển của một dự án thủy điện nhỏ đơn lẻ không thể đảm nhận việc đánh giá tác động chiến lược ở quy mô lưu vực sông hoàn chỉnh. Một nghiên cứu môi trường sơ bộ cần thiết này nên được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Nguyễn Quốc Dũng dịch

[Xem tiếp bài 8: Các công nghệ lưu trữ điện]