MẤT CẢNH GIÁC BỊ BẤT NGỜ ẮT PHẢI TRẢ GIÁ
KSCC. Phạm Đăng Ấp
Đó là bài học nhớ đời cả trong quân sự và cả trong phòng chống lụt bão, xin lấy một vài thí dụ thực tế:
1. Trong suốt 23 năm từ 1945-1968 miền Bắc nước ta không có lũ lớn, làm cho nhiều người sao nhãng, thiếu sự chuẩn bị để đối phó nên khi xảy ra trận lũ lớn tháng 8/1968 bị lúng túng không kịp trở tay để vỡ đê nhiều chỗ như: đê Chính Tâm sông Đáy, cống Trường Yên sông Hoàng Long thuộc Ninh Bình; đê Xạ Sơn sông Kinh Môn, đê đầu cầu Phú Lương, đê bối Nhị Châu, đê sông Kinh Thầy thuộc Hải Dương; đê Trà Giang trên đê biển 6 thuộc Thái Bình.. năm ấy làm chết 671 người, mất tích 192 người.
2. Nhiều đoạn sông cong thuộc sông Hồng, khi không có lũ lớn dòng chảy vẫn chảy theo nhánh cong; Nhưng khi có lũ to, bãi giữa mất thế khống chế khiến dòng chảy đi theo con đường ngắn nhất, có độ dốc lớn nhất cắt qua bãi giữa, đâm thẳng xuống cuối kè. Nếu không được gia cố tốt thì sẽ bị xói lở lớn như kè Quảng Lãng, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây tháng 8/1969 mất cả bãi rộng 7,0m và lấn vào quá nửa đê chính, nếu không được Bộ Thủy lợi (nay là Bộ Nông nghiệp và PTNT), UBND tỉnh Hà Tây chỉ đạo ứng cứu kịp thời, quyết liệt thì có thể xảy ra vỡ đê.
3. Sự cố vỡ đê sông Hồng tại Vân Cốc, huyện Phúc Thọ, tỉnh Hà Tây năm 1986, do quản lý thiếu chặt chẽ, không ngăn ngừa để làm lò gạch ở cả phía trước và sau đê, lấy đất làm gạch đã phá đi hết tầng phủ chống thấm thượng lưu và lớp đất phủ phản áp ở hạ lưu, nên khi lũ lên 12,35m tại Hà Nội đã xuất hiện lỗ phụt lớn ở nền đê; Khi phát hiện thì sự cố đã quá lớn vào ban đêm không xử lý được đã gây ra vỡ đê.
4. Vỡ đê sông Đáy (tại cống Biểu Thượng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định) tháng 7/1984, do chủ quan cho lũ sông Đáy không lớn, mới tháng 7 chưa phải thời gian lũ chính vụ nên đắp đê quai xanh hai bên cống thấp, vật tư dự trữ ứng cứu quá mỏng, bất ngờ lũ tiểu mãn về sớm lớn hơn tính toán, lũ tràn qua gây vỡ đê.
Vậy thì sắp tới nếu xảy ra lũ lớn liệu chúng ta có bị bất ngờ? Không ai dám nói chắc được mà còn tùy thuộc vào tinh thần cảnh giác, sự chuẩn bị mọi mặt và sự đối phó như thế nào của chúng ta mà thôi.
Với kinh nghiệm trong nghề, tôi xin dự báo một số trường hợp có thể xảy ra bất ngờ để bạn đọc cùng tham khảo:
a) Đã hơn 30 năm nay, sông Hồng, sông Thái Bình không có lũ lớn, số cán bộ cũ có nhiều kinh nghiệm xử lý thực tế hầu hết đã về hưu, số cán bộ mới về mặt lý thuyết thì rất tốt, nhưng về mặt thực tế thì còn có phần hạn chế; sự cố đê kè diễn biến rất nhanh không ứng phó kịp, đúng kỹ thuật, dễ gây sự cố vỡ đê (đê Nhất Trai sông Thái Bình trong lũ 1971 là một bài học lúng túng và xử lý sai kỹ thuật).
b) Hiện nay nhiều bãi sông kể cả sông Hồng, sông Thái Bình, sông Đuống, sông Luộc, sông Đáy, sông Trà Lý, sông Cầu, sông Thương,... hầu như đâu đâu cũng làm lò gạch, thậm chí cả ở phía đồng, lấy nhiều đất làm mất hết tầng phủ chống thấm, có nơi làm mất cả tầng phủ phản áp ở hạ lưu đê, nếu không có sự kiểm tra chặt chẽ ngăn ngừa những việc làm này dễ dẫn tới sự cố bất ngờ vỡ đê (như đê Vân Cốc năm 1986).
c) Một loạt đầm ao ven đê nhất là ở trong đồng nhiều nơi đang được cải tạo khai thác triệt để nuôi trồng thủy sản, đã đào sâu đáy đầm ao xuống tới lớp cát thông ra ngoài sông, đặc biệt việc tát nước thu hoạch ngay cả trong mùa lũ cũng sẽ có thể gây sự cố lớn, có khả năng dẫn đến vỡ đê.
d) Hiện nay, số người dân ở trong bãi sông, ven đê các sông lớn không những không giảm mà ngày càng gia tăng nhiều nhất là sông Đáy, sông Hồng. Khi người đến ở tất sẽ có nhu cầu về nước sinh hoạt; Đi lấy ngoài sông thì xa, mùa lũ thì đục phải tốn công làm lọc, do đó họ phải khoan giếng lấy nước. Lại còn có nhiều hố khoan địa chất rải rác khắp các nơi ven đê, lấp lại không kỹ. Nếu lực lượng quản lý đê không phát hiện sớm hướng dẫn xử lý tốt, khi gặp lũ lớn dễ sinh sự cố nguy hiểm có thể dẫn đến vỡ đê.
e) Như mọi người đều biết: cống dưới đê là “ung nhọt” của đê, nhiều cống đã làm từ thời Pháp thuộc, đến nay đã ngót 100năm, xuống cấp nghiêm trọng nhưng vẫn chưa được thay thế hết bằng cống mới, lâu nay lại không có lũ lớn để tự kiểm tra, nếu sắp tới có lũ lớn chắc không ít sự cố bất ngờ xảy ra như cống Nội Doi- Quế Võ, Bắc Ninh trong lũ 1986 “ngàn cân treo sợi tóc” rất may ứng cứu kịp thời quyết liệt, đúng kỹ thuật nên đê không vỡ.
g) Và còn có thể có những bất ngờ khác nếu không tự dự báo được/.
Bài liên quan
Thư ngỏ: Về biện pháp phòng, chống, tránh lũ bão cho các tỉnh Miền Trung.
(www.vncold.vn)
|