Alumina Tây Nguyên có giống như đồng Sinh Quyền?
TS. Nguyễn Thành Sơn
BBT. Tuy có rất nhiều ý kiến trong mấy năm nay được phản ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng rằng Dự án bôxít sẽ không đem lại hiệu quả gì, thua thiệt về nhiều mặt, nhưng chủ đầu tư - Tập đoàn Than – Khoáng sản (TKV) - vẫn cho là sẽ có lãi và so sánh dự án này với Dự án khai thác đồng Sinh Quyển (Lào Cai). Dưới đây là ý kiến TS. Nguyễn Thành Sơn về sự so sánh này.
So sánh dự án đồng Sinh Quyền và dự án alumina Nhân Cơ (hay Tân Rai) ta thấy các “nét” giống và khác nhau như sau:
Những “nét” giống nhau gồm: cùng là dự án khai khoáng; cùng chủ đầu tư là TKV; cùng nhà thầu TQ, công nghệ TQ; và cùng để xuất khẩu. Ngoài ra, về mặt nguyên tắc, đã là dự án khai thác TNKS để xuất khẩu thì bất cứ dự án nào cũng phải có lãi.
Những “nét” khác nhau là chủ yếu gồm:
Đồng quý hơn Nhôm. Đồng là “kim loại quý”, còn nhôm chỉ là “kim loại cơ bản”. Đồng khó thay thế và có giá trị sử dụng rất cao, còn nhôm có thể dễ được thay thế bằng vật liệu khác, và giá trị sử dụng của nhôm kim loại rất thấp, chỉ có hợp kim của nhôm (là sản phẩm của công nghiệp đúc) mới có giá trị sử dụng cao.
Dự án đồng Sinh Quyền là 1 trong 3 dự án được Chính Phủ VN và TQ đưa vào diện ưu tiên hợp tác đặc biệt do Chính Phủ TQ cho vay (dự án đồng Sinh Quyền của Tcty Khoáng sản VN- khi đó chưa nhập vào TKV, dự án điện Cao Ngạn của TKV, và một dự án thủy điện ở miền trung của EVN). Vì vậy, chắc chắn giá vốn (bình quân gia quyền của vốn vay đầu tư) của dự án đồng Sinh Quyền thấp hơn nhiều so với alumina Nhân Cơ.
Dự án đồng Sinh Quyền là dự án thuộc công nghiệp luyện kim làm ra sản phẩm đầu vào cho ngành cơ khí chế tạo. Còn dự án alumina chỉ thuộc lĩnh vực “khai thác-chế biến” chỉ làm ra nguyên liệu khoáng sản làm đầu vào cho ngành luyện kim.
Chất lượng sản phẩm: độ tinh khiết của đồng đạt “3 số 9” là 99,98% trong khi để sử dụng được hiệu quả (làm dây điện) phải là 99,99%; Còn độ tinh khiết của alumina chỉ có “1 con 9” là 98,6%, thuộc loại “Coarse” hay “Sandy” (giống như “đường cát”).
Giá đồng trên thế giới tăng nhanh gấp 3 lần so với giá nhôm. Cụ thể, nếu tính từ 2003 đến 2011, giá đồng tăng vọt từ 1784 U$/tấn lên 8821 U$/tấn, bình quân tăng 22,11%/năm; Còn giá nhôm chỉ tăng từ 1432 U$/tấn lên có 2398 U$/tấn, bình quân chỉ tăng 6,7%/năm.
Dự án đồng Sinh Quyền đã trải qua 3 bước “thăng trầm”: có giai đoạn lỗ nặng, có giai đoạn xuất khẩu quặng đồng có hiệu quả hơn luyện ra đồng thỏi rồi xuất khẩu, và hiện nay mới đang có lãi (do giá đồng tăng vọt như nêu trên). Còn dự án alumina Tân Rai hiện chưa nghiệm thu được.
Dự án đồng Sinh Quyền, theo thiết kế, TKV còn thu ngay được thêm ít nhất 400 kg vàng/năm (nay mới chỉ thu được khoảng ½ số đó). Đây là nguồn lợi không nhỏ để dự án Sinh Quyền có hiệu quả. Còn dự án alumina Tân Rai/Nhân Cơ để làm ra được “sắt xốp” từ bùn đỏ (nhằm bù lỗ cho alumina) chắc phải sau 50 năm nữa.
Về cơ sở hạ tầng: Dự án đồng Sinh Quyền có qui mô rất nhỏ (10.000 tấn/năm) nên không mắc các vấn đề như GTVT, và cấp nước. Còn dự án alumina Nhân Cơ/Tân Rai, thì ngược lại, đang bị mất cân đối về GTVT (tắc) và cấp nước (thiếu). Riêng việc cấp điện, dự án đồng Sinh Quyền được sử dụng nguồn điện từ lưới quốc gia, còn dự án alumina Tân Rai và Nhân Cơ phải đầu tư nhà máy nhiệt điện tự dùng trên vùng cao Tây Nguyên, nhưng lại dùng than đá chở từ miền biển lên.
Chất thải độc hại của dự án đồng Sinh Quyền là axít (H2SO4) (hiện đang “mắc” không biết phải vận chuyển đi chôn cất hay bán như thế nào?). Còn chất thải độc hại của alumina Nhân Cơ là xút (NaOH), thay vì phải thu hồi ngay trong nhà máy thì TKV cho thải ra ngoài rồi “tái tuần hoàn” sau. Nếu không may (cầu trời chỉ không may thôi), các bể chứa a xít bị vỡ, hay ô tô chở a xít đi tiêu thị bị đổ thì đồng Sinh Quyền chắc đã kiếm đủ tiền “giắt lưng” sẵn để “đền bù, khắc phục hậu quả”. Còn nếu xút (NaOH) của Tân Rai/Nhân Cơ trong khi chờ chưa kịp “lắng” trong bể bùn đỏ, gặp mưa lớn tràn ra ngoài thì chắc TKV phải cử đoàn thứ 2 sang Hungary “học tập trao đổi kinh nghiệm” lại.
Dự án đồng Sinh Quyền chỉ có một chút “dại” hơn alumina Tây Nguyên ở chỗ: quặng đồng được khai thác tại mỏ đồng Sinh Quyền (sát biên giới với TQ), phải vận chuyển khoảng 30 km về Tằng Lỏng để luyện thành đồng. Các dự án bauxite thì “khôn” hơn, khai thác và chế biến tại chỗ.
|